Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας θα συμμετάσχει στο 19ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχολογικής Έρευνας, το οποίο θα πραγματοποιηθεί στα Γιάννενα 7 -11 Μαϊου 2025.
Η συμμετοχή του προγράμματος αφορά στη διοργάνωση συμποσίου με τίτλο: Η αξιοποίηση των αρχών της Κοινοτικής Ψυχολογίας στην πρόληψη και αντιμετώπιση των εξαρτήσεων και άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων.
Το συμπόσιο θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή 11/5 στις 12.30.
Τίτλος Συμποσίου
Η αξιοποίηση των αρχών της Κοινοτικής Ψυχολογίας στην πρόληψη και αντιμετώπιση των εξαρτήσεων και άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων.
Οργανωτής: Σωτήρης Λαϊνάς, Ψυχολόγος, MSc, PhD – Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας ΑΠΘ & Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο
Η μεγάλη αύξηση των δεικτών των σύγχρονων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων, πολλά από τα οποία χαρακτηρίζονται και ως σημαντικά προβλήματα δημόσιας υγείας, εντείνει τη συζήτηση για την αποτελεσματική αντιμετώπισή τους. Στη διεθνή συζήτηση για τη δημιουργία αποτελεσματικών και βιώσιμων ψυχοκοινωνικών παρεμβάσεων για την πρόληψη και αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών διακριτή θέση κατέχει το ρεύμα της Κοινοτικής Ψυχολογίας. Την τελευταία δεκαετία η Κοινοτική Ψυχολογία έχοντας υιοθετήσει περισσότερο κριτικές προσεγγίσεις επιστρέφει σύμφωνα με κάποιους θεωρητικούς στις ριζοσπαστικές παραδοχές που όρισαν εξ αρχής αυτό το πεδίο και μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση των σύγχρονων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων. Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του ανανεωμένου ρεύματος της Κοινοτικής Ψυχολογίας, πέρα από την κριτική επιστημολογική και επιστημονική προσέγγιση των σύγχρονων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων, είναι η ανάπτυξη ουσιαστικού και συνεχούς διαλόγου και με άλλες επιστήμες πέραν της Ψυχολογίας.
Το παρόν συμπόσιο επιχειρεί να συμβάλλει στην παραπάνω προβληματική με τέσσερις εισηγήσεις που αφορούν το θεωρητικό υπόβαθρο, αλλά και παραδείγματα εφαρμογών των ανανεωμένων ρευμάτων της Κοινοτικής Ψυχολογίας. Η πρώτη εισήγηση επιχειρεί να συνδέσει τα σύγχρονα κριτικά ρεύματα της Κοινοτικής Ψυχολογίας με το ρεύμα της Ψυχολογίας της Απελευθέρωσης σε επίπεδο θεωρίας και υλοποιούμενων παρεμβάσεων. Η δεύτερη εισήγηση αφορά σε μία έρευνα – δράση, η οποία αξιοποιεί την παρεμβατική τέχνη με στόχο την κοινοτική ανάπτυξη και την ενίσχυση των κοινοτικών αξιών σε μια κοινότητα με ιδιαίτερες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες. Η τρίτη εισήγηση παρουσιάζει μία έρευνα για τις ομάδες αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας στο πεδίο των εξαρτήσεων υπό το πρίσμα των σπουδών του φύλου και την επίδραση που ασκείται από την επικράτηση ανδροκεντρικών οπτικών στο κοινοτικό κλίμα εντός των ομάδων. Η τέταρτη εισήγηση αφορά σε μια κριτική επισκόπηση της βιβλιογραφίας για το φαινόμενο των συμπεριφορικών εξαρτήσεων. Συζητείται ο ρόλος της Κοινοτικής Ψυχολογίας στην πρόληψη και αντιμετώπιση αυτών των φαινομένων, καθώς και η συμβολή της στη χάραξη αποτελεσματικών πολιτικών για την ανάσχεσή τους.
1η εισήγηση: Εμπλουτίζοντας τις ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις με τις αρχές της Κοινοτικής Ψυχολογίας και της Ψυχολογίας Απελευθέρωσης
Εισηγήτριες: Βαλεντίνα Δημητριάδου, Ψυχολόγος, MSc – Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας ΑΠΘ, Κατερίνα Σουρλατζή, Ψυχολόγος, MSc – Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας ΑΠΘ
Η κυρίαρχη επιστημολογία στο πεδίο της ψυχικής υγείας, ενώ αναγνωρίζει ότι το άτομο δεν αποτελεί μια οντότητα διαχωρισμένη από τον κοινωνικό της κόσμο, επιμένει να σχεδιάζει παρεμβάσεις που ακολουθούν μια ατομοκεντρική κατεύθυνση, παρεμβαίνοντας μονομερώς στο πάσχον άτομο. Σύμφωνα με το ρεύμα της της Κοινοτικής Ψυχολογίας και Ψυχολογίας της Απελευθέρωσης όπως αυτή εκφράστηκε από τον Martin-Barο, στην παραπάνω αντίφαση έγκειται η κύρια αποτυχία της κυρίαρχης ψυχολογίας, η οποία αποδίδει στο άτομο χαρακτηριστικά, που στην πραγματικότητα έχουν τις ρίζες τους στις κοινωνικές μας σχέσεις. Η παρούσα εισήγηση, αξιοποιώντας τις αρχές της Κοινοτικής Ψυχολογίας και της Ψυχολογίας της Απελευθέρωσης, θα επικεντρωθεί στη διαλεκτική σχέση ατόμου-κοινότητας και στους τρόπους με τους οποίους μπορούν να εμπλουτιστούν οι ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις στο πεδίο των εξαρτήσεων και άλλων ψυχοκοινωνικών ζητημάτων. Μέσα από την ανάδειξη των εννοιών της κοινοτικής ανασυγκρότησης, της ενδυνάμωσης, της συμμετοχικότητας του/της πολίτη, της κριτικής συνειδητοποίησης του κοινωνικοπολιτικού και πολιτισμικού συγκείμενου και των σχέσεων εξουσίας, η παρούσα εισήγηση θα επιδιώξει να θέσει κάποιες θεωρητικές βάσεις και να ανοίξει ένα διάλογο γύρω από μια κοινοτικά και κριτικά προσανατολισμένη σχεδίαση των ψυχοκοινωνικών παρεμβάσεων.
2η εισήγηση: Παρεμβατική τέχνη και κοινοτική ενδυνάμωση: ένα ζωντανό παράδειγμα από την Αβάνα
Εισηγήτρια: Έρση Ρουμελιώτη, Εκπαιδευτικός, MSc – Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας ΑΠΘ
Η παρούσα έρευνα εξετάζει τον ρόλο της παρεμβατικής τέχνης στην επίλυση κοινοτικών προβλημάτων και την ενίσχυση των κοινοτικών αξιών σε μια γειτονιά της Αβάνας, υπό τις ιδιαίτερες κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες της Κούβας, όπως το εμπάργκο και η υγειονομική κρίση λόγω COVID-19. Η έρευνα εστιάζει στην εφαρμογή καλλιτεχνικών παρεμβάσεων που στοχεύουν στην ενδυνάμωση της κοινότητας και στην προώθηση της κριτικής συνειδητοποίησης, βασισμένης στη θεωρία του Φρέιρε. Η έρευνα αναδεικνύει τη σημασία της ενεργοποίησης της κοινότητας, της συνεργασίας και της αμοιβαίας κατανόησης των κοινωνικών προβλημάτων μέσω της τέχνης. Η μέθοδος της παρεμβατικής τέχνης χρησιμοποιείται ως εργαλείο ενίσχυσης των κοινοτικών αξιών της δικαιοσύνης, της ισότητας και της αλληλεγγύης, εστιάζοντας στην δημιουργία συλλογικών καλλιτεχνικών δράσεων που προκύπτουν μέσα από τη συνδιαλλαγή με τους κατοίκους. Η τέχνη προσφέρει στους κατοίκους την ευκαιρία να αναγνωρίσουν τα προβλήματα που τους αφορούν και να βρουν συλλογικές λύσεις, ενισχύοντας τη κοινωνική συνοχή και αλληλεγγύη σε κρίσιμες στιγμές. Η συγκεκριμένη έρευνα, συνδυάζοντας το κοινωνικο-ιστορικό πλαίσιο της Κούβας με την έννοια της κριτικής συνειδητοποίησης, επιδιώκει να προσφέρει ένα παράδειγμα εφαρμογής της παρεμβατικής τέχνης που μπορεί να συμβάλλει στην πρόληψη και την αντιμετώπιση ψυχοκοινωνικών προβλημάτων, ενώ ταυτόχρονα ενισχύει τη συμμετοχή και την ενεργή δράση της κοινότητας.
3η εισήγηση: Προσεγγίζοντας τις ομάδες αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας των Ναρκομανών Ανωνύμων υπό το πρίσμα των οπτικών του φύλου.
Εισηγητές: Σωτήρης Λαϊνάς, Ψυχολόγος, MSc, PhD – Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας ΑΠΘ & Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Μανώλης Χαλεπούδης, Ψυχολόγος, MSc – Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας ΑΠΘ
Η προσέγγιση του φαινομένου της εξάρτησης υπό το πρίσμα των σπουδών του φύλου έχει αναπτυχθεί την τελευταία δεκαετία, συμβάλλοντας στην εμβάθυνση της κατανόησης των αιτιών του φαινομένου. Η παρούσα έρευνα, η οποία αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης εν εξελίξει έρευνας για τις ομάδες αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας στο πεδίο των εξαρτήσεων στην Ελλάδα, ασχολείται με αυτό το πεδίο. Πιο συγκεκριμένα επιχειρεί τη διερεύνηση των ομάδων των Ναρκομανών Ανωνύμων υπό το πρίσμα των οπτικών του φύλου και ειδικότερα υπό το πρίσμα των θεωριών για την ηγεμονική αρρενωπότητα. Η έρευνα βασίστηκε σε ποιοτική μεθοδολογία με συνεντεύξεις σε 21 μέλη των ομάδων Ναρκομανών Ανωνύμων στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τα ευρήματα η επικράτηση μιας ανδροκεντρικής κουλτούρας στις ομάδες οδηγεί τις γυναίκες και τα μέλη της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας στο να αντιμετωπίζουν δυσκολίες ισότιμης συμμετοχής και σε μια σειρά συνοδών προβλημάτων. Ταυτόχρονα, όπως αναδεικνύεται από τα ευρήματα, οι ομάδες έχουν ενσωματωμένους μηχανισμούς αντιμετώπισης ανάλογων φαινομένων. Ιδιαίτερης σημασίας σύμφωνα με την έρευνα είναι η πορεία της ανάρρωσης των μελών μιας ομάδας αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας, καθώς καθορίζει το κλίμα που δημιουργείται εντός των ομάδων. Τα ευρήματα της έρευνας συζητούνται με βάση τις αρχές της Κοινοτικής Ψυχολογίας για τις ομάδες αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας και προτείνονται εναλλακτικές οπτικές και πρακτικές τόσο για τις ίδιες τις ομάδες, όσο και για τις επαγγελματικές παρεμβάσεις που αξιοποιούν το δυναμικό των ομάδων αυτών.
4η εισήγηση: Η συμβολή της Κοινοτικής Ψυχολογίας στην ερμηνεία και την αντιμετώπιση των συμπεριφορικών εξαρτήσεων.
Εισηγητής: Σωτήρης Λαϊνάς, Ψυχολόγος, MSc, PhD – Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας ΑΠΘ & Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο
Οι συμπεριφορικές εξαρτήσεις με προεξάρχουσες τις προβληματικές σχέσεις με το διαδικτυακό τζόγο, τα διαδικτυακά παιχνίδια, αλλά και φαινόμενα όπως η υπερβολική διαδικτυακή ενασχόληση με την πορνογραφία, τα κοινωνικά δίκτυα, η υπερβολική ενασχόληση με τη σωματική άσκηση, η υπερβολική κατανάλωση, συνιστούν ένα σοβαρό ψυχοκοινωνικό πρόβλημα, που αποκτά χαρακτηριστικά προβλήματος δημόσιας υγείας. Σε αυτό το πλαίσιο έχει αναπτυχθεί στο πεδίο των εξαρτήσεων μια σημαντική συζήτηση αναφορικά με τις αιτίες και τους τρόπους αντιμετώπισης του φαινομένου. Η Κοινοτική Ψυχολογία μπορεί να συμβάλλει στη συζήτηση τόσο για την ερμηνεία, όσο και τους τρόπους αντιμετώπισης των συμπεριφορικών εξαρτήσεων.
Στην παρούσα εισήγηση, η οποία βασίζεται σε κριτική επισκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφίας για τα ζητήματα αυτά, σε συνδυασμό από την εμπειρία του πεδίου από τη δουλειά στα Προγράμματα Προαγωγής Αυτοβοήθειας του ΑΠΘ, αποτυπώνεται η συνεισφορά της Κοινοτικής Ψυχολογίας στην κατανόηση και αντιμετώπιση των συμπεριφορικών εξαρτήσεων. Πιο συγκεκριμένα δίνεται έμφαση στο ρόλο του κοινωνικοπολιτικού και πολιτισμικού πλαισίου που σχετίζεται με τη διόγκωση αυτών των φαινομένων και στη δυναμική των ομοτίμων και των τοπικών κοινωνιών για την αντιμετώπισή τους. Συζητείται επίσης η αξιοποίηση βασικών εννοιών της Κοινοτικής Ψυχολογίας, όπως η ενδυνάμωση ατόμων και κοινοτήτων, ο πρωταγωνιστικός ρόλος των άμεσα ενδιαφερομένων, οι πρακτικές αυτοβοήθειας/ αλληλοβοήθειας και η συμμετοχική έρευνα δράσης, στην ανανέωση της γνώσης μας για τις αιτίες και τους τρόπους αντιμετώπισης αυτών των φαινομένων. Τέλος παρουσιάζεται ως μελέτη περίπτωσης, υπό το πρίσμα της Κοινοτικής Ψυχολογίας, το πλαίσιο πολιτικών που προτείνονται στην παρούσα φάση από το Συμβούλιο της Ευρώπης για την πρόληψη και αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκύπτουν από το διαδικτυακό τζόγο και το διαδικτυακό παιχνίδι.
